καραϊσκάκης

I

Επώνυμο οικογένειας αγωνιστών του 1821.

1. Γεώργιος (Μαυρομάτι Καρδίτσας 1782 – Φάληρο 1827). Από άγνωστο πατέρα και μητέρα καλόγρια, κατατάχθηκε μικρός στα σώματα αρματολών των Αγράφων, όπου ξεχώρισε για την παλικαριά και την εξυπνάδα του. Στη διάρκεια των πρώτων χρόνων του Αγώνα δεν συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις, γιατί η διοίκηση (κυρίως ο Μαυροκορδάτος) υποψιαζόταν πως είχε επαφές με την τουρκική πλευρά. Στην ουσία η αντιπαράθεση αυτή αντικατόπτριζε την αντίθεση ανάμεσα στους προύχοντες και στους οπλαρχηγούς, που εκδηλώθηκε πολλές φορές ανοιχτά στα χρόνια της Επανάστασης. Ο K., από πείσμα, δεν δίστασε να συμπαραταχθεί κάποιες φορές με τους Τούρκους, γεγονός που τον οδήγησε σε δίκη. Τελικά δήλωσε μεταμέλεια, αμνηστεύτηκε, και ανέλαβε δράση δίπλα στους άλλους οπλαρχηγούς. Αργότερα ο Κωλέττης τον χρησιμοποίησε στον εμφύλιο πόλεμο στην Πελοπόννησο (1824-25) ως έναν από τους αρχηγούς των Ρουμελιωτών που τάχθηκαν με το πλευρό της κυβέρνησης, εναντίον της μερίδας που είχε ξεσηκωθεί από τους Πελοποννήσιους προύχοντες. Όταν ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο, ο K., απογοητευμένος που δεν του ανατέθηκε η στρατηγία, έφυγε μαζί με τους Ρουμελιώτες για τη Στερεά· τότε ξεκίνησε, ουσιαστικά, η δράση του. Μετά την πτώση του Μεσολογγίου έγινε αρχιστράτηγος της Στερεάς και ξεκίνησε τις επιχειρήσεις εναντίον του Κιουταχή, τον οποίο νίκησε στην Αράχοβα, στο Δίστομο, στη Δόμβραινα κ.α., εφαρμόζοντας με επιτυχία τον ανταρτοπόλεμο και καταστρέφοντας τις εφοδιοπομπές του αντιπάλου του. Η νίκη της Αράχοβας (Νοέμβριος 1826), προπάντων, ήταν θριαμβευτική, γεγονός που ενδυνάμωσε για λίγο την Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα. Αμέσως μετά, η ατυχής απόφαση να ανατεθεί η αρχιστρατηγία στον Άγγλο Ρίτσαρντ Τσορτς, που δεν γνώριζε τα δεδομένα στην Ελλάδα και ήταν αμετάπειστος στις αποφάσεις του, δημιούργησε νέα προβλήματα. Ο Τσορτς ήθελε κατά μέτωπο επίθεση, ενώ ο Κ. επέμενε στην απόφασή του να αποκλείσουν τον Κιουταχή –που είχε εκστρατεύσει στην Αττική– από στεριά και θάλασσα, για να αναγκαστεί να υποχωρήσει. Στην περιοχή βρίσκονταν συγκεντρωμένες ισχυρές επαναστατικές δυνάμεις, με αρχηγό τον K., για να αντιμετωπίσουν τον Κιουταχή. Στη διάρκεια αυτής της μάχης ο Κ., αν και βαριά άρρωστος, βγήκε για λίγο από τη σκηνή του με σκοπό να σταματήσει κάποιους άκαιρους ακροβολισμούς των ανδρών του εναντίον των Τούρκων. Μια σφαίρα, που δεν είναι γνωστό από πού προήλθε, τον τραυμάτισε θανάσιμα και ο Κ. πέθανε την επόμενη ημέρα. Η δυσμενής έκβαση των επιχειρήσεων ολοκληρώθηκε με την πανωλεθρία των Ελλήνων στο Φάληρο (24-26 Απριλίου), γεγονός που επέδρασε καθοριστικά στην πορεία της Επανάστασης σε ολόκληρη τη χώρα.

Ο K., όπως και ο Κολοκοτρώνης και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, κατατάσσονται στους γνήσιους λαϊκούς ηγέτες. Ο Κ. ιδιαίτερα, ανεπηρέαστος από ξένες επιδράσεις, παρορμητικός και οξύθυμος, διακατεχόταν από αγνό ρομαντισμό, που σε δύσκολες στιγμές για την Επανάσταση τον έκανε να παραμερίσει την υπέρμετρη φιλοδοξία του. Ένα παραστατικό ψυχογραφικό πορτρέτο του προσφέρει ο Χριστόφορος Περραιβός στα Απομνημονεύματά του: «Τα χαρακτηριστικά του Κ. ήταν τα εφεξής: Ανάστημα μέτριον, σώμα ισχνόν, υπομέλαν και ασθενές, πρόσωπον μακρύ και λεπτόν· μέτωπον πλατύ, οφρείς πλατείαι, δασείαι και μελαναί· οφθαλμοί μικροί και μελανοί· ώτα μεγάλα και λεία· ρις λεπτή και ευθεία· στόμα μεγάλον· οδόντες μικροί· μύσταξ μέτριος και μέλας· αι τρίχες της κεφαλής του ομοίως, εξ ων ήσαν και ολίγαι λευκαί· είχε νουν (ως προς έναν αμαθή) ικανώς εκτυλιγμένον, γεννητικόν και δραστήριον· ανδρείος και τολμηρός εις τους κινδύνους, στρατηγηματικός, ακούραστος εις τους αγώνας· μεγαλόψυχος εις τας σκληραγωγίας μολονότι ην αδύνατος· μεταδοτικός, κοινωνικός με όλους· τας παρά των συναγωνιστών συμβουλάς και πολεμικά σχέδια ήκουε με προσοχήν και ενήργει με ευχαρίστησιν. Και ταύτα με τα χαρακτηριστικά και φυσικά του προτερήματα, τα δε ελαττώματά του, τα εφεξής: ην έσθ’ ότε παλίμβουλος· αισχρολόγος καθ’ υπερβολήν· πικρός υβριστής των ανάνδρων, πολλάκις και των φίλων· οξύθυμος, ώστε εφαρπάζετο ενίοτε εις τα πράγματα πριν ερευνήσει την υπόθεσιν· ην εκ του εναντίου ικανός να διορθώνει τα ελαττώματά του, όταν έβλεπεν ότι επροξένουν σύγχυσιν και βλάβην· διότι εμεταχειρίζετο την πολυτροπίαν και αστειότητα· τελευταίον δεν εσυστέλλετο έσθ’ ότε να ζητή και συγχώρησιν».

2. Δημήτριος (1820 – 1874). Ήταν πρωτότοκος γιος του στρατηγού Γεώργιου Κ. Σπούδασε στη σχολή της Αίγινας και το 1854, επικεφαλής σώματος Ακαρνάνων, επιτέθηκε στη Σκουληκαριά εναντίον των Τούρκων και τους απώθησε στην Άρτα. Έπειτα από την επιτυχημένη έκβαση αυτής της επιχείρησης προσχώρησαν και άλλες περιοχές στον Αγώνα και ο Κ. προελαύνοντας στρατοπέδευσε στο ιστορικό Πέτα. Μολονότι η κίνηση αυτή είχε μεγάλη απήχηση στους Ηπειρώτες, ο Κ. αναγκάστηκε τελικά να υποχωρήσει, κυρίως εξαιτίας της γαλλικής πίεσης. Παραιτήθηκε από τον στρατό λίγο πριν από τον θάνατό του.

Ο προστατευτικός πύργος του Γεώργιου Καραϊσκάκη στον Προυσό.

Ο μεγάλος εθνικός αγωνιστής του 1821, Γεώργιος Καραϊσκάκης.

II

Πεδινός οικισμός (υψόμ. 30 μ., 630 κάτ.) στην πρώην επαρχία Βονίτσης και Ξηρομέρου του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Βρίσκεται στο δυτικό άκρο του νομού, 58 χλμ. ΒΔ του Μεσολογγίου. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Αστακού.

* * *

ο

φρ. («βαράει καραϊσκάκη» ή «παίζει καραϊσκάκη» — είναι πάμπτωχος, πεινάει, πεθαίνει τής πείνας.